Οι «επικίνδυνες σχέσεις» τύπου Λακλό (το περίφημο μυθιστόρημα επιστολογραφίας του Σοντερλό ντε Λακλό με θέμα ένα ζεύγος εραστών που έγινε ταινία από τον Στίβεν Φρίαρς με πρωταγωνιστές τους Τζον Μάλκοβιτς, Γκλεν Κλόουζ και Μισέλ Πφάιφερ) αποτελούσε ανέκαθεν ιδιάζον γνώρισμα του γαλλικού «τρόπου».
Γι' αυτό το λόγο, άλλωστε, και το εν λόγω μνημειώδες έργο λογοτεχνίας θεωρείται αντιπροσωπευτικό μιας μεγάλης γαλλικής παράδοσης που εκτείνεται έως τις μέρες μας και αντανακλάται σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, από την αθέατη καθημερινότητα μέχρι τα κυβερνητικά Ηλύσια Πεδία, όπου άρχουν οι ανήσυχοι Γάλλοι ηγέτες τύπου Μιτεράν, Σαρκοζί, Ολάντ κ.α.
Η γαλλική νοοτροπία ζωής χαρακτηρίζεται διαχρονικά από μία ιδιαίτερη σχέση με τις αισθήσεις, το σώμα, τη διαβολική υπονόμευση των παραδεδεγμένων κανόνων και συμβάσεων είτε αυτές έχουν να κάνουν με τον έρωτα, τις σχέσεις, την πίστη, τους κάθε τύπου «μονοθεϊσμούς», μα κυρίως με την ισχύ και την εξουσία.
Να θυμηθούμε τα φιλοσοφικά ερωτολογήματα του θεϊκού Μαρκήσιου (ντε Σαντ), τα πρόστυχα αριστουργήματα του Γκιγιόμ Απολιναίρ («Ένας Μικρός Δον Ζουάν» και «Έντεκα Χιλιάδες Βέργες»), τον ονειρικό ερωτισμό των σουρεαλιστών, τον σοφτ πορνογραφικό αισθησιασμό της «Ιστορίας της Ο» και της «Εμμανουέλα»...
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
«Το βιβλίο αυτό, αν καίει, δεν μπορεί να καίει παρά με τον τρόπο που καίει ο πάγος», είχε πει κάποτε ο Σαρλ Μποντλέρ για τις «Επικίνδυνες σχέσεις» του Σοντερλό ντε Λακλό (1741-1803).
Πρόκειται για την ιστορία της Μαρκησίας ντε Μερτέιγ και του Κόμη Βαλμόν, δύο ανταγωνιστικών μέχρι θανάτου πρώην εραστών, που χρησιμοποιούν το σεξ ως όπλο ταπείνωσης και εξευτελισμού των θυμάτων τους, αντλώντας απόλαυση από τα σκληρά παιχνίδια που παίζουν στην πλάτη τους.
Οι «Επικίνδυνες σχέσεις» πρωτοεκδόθηκαν στο Παρίσι το 1782. Η κοινωνία αντιμετώπισε το γεγονός ως σκάνδαλο. Η πρώτη έκδοση εξαντλήθηκε σε μερικές μέρες καθώς και οι επόμενες εκδόσεις. Ένα αντίτυπο, χωρίς τίτλο στο εξώφυλλο, βρέθηκε αργότερα στα προσωπικά υπάρχοντα της Μαρίας Αντουανέττας.
Η κυκλοφορία τους επιτράπηκε επί Λουδοβίκου ΙΣΤ΄ και των διαφόρων επαναστατικών κυβερνήσεων που ακολούθησαν. Απαγορεύτηκε με την κατηγορία του "επικίνδυνου" το 1825, επί βασιλείας του Καρόλου Ι΄, μαζί με τα έργα του Βολταίρου, του Ρουσσώ, του Μοντεσκιέ και του Μπωμαρσαί. Η απαγόρευση ίσχυσε ουσιαστικά σε όλον τον 19ο αιώνα. Δεν είναι παράξενο που μόνον ο Μπωντλαίρ υποστήριξε δημόσια το έργο.
Ο Λακλό είναι ένας καταδότης των ονείρων. Αποκάλυψε τα όνειρα της εποχής του, δίδοντάς τους ζωή, εισάγοντάς τα στον ευρύ χώρο των συλλογικών ονείρων, στον χώρο όπου τα προνομιούχα πρόσωπα, που έστω και για μία στιγμή μπόρεσαν να κατευθύνουν τη μοίρα τους, δίδουν τροφή στα όνειρα των κοινών θνητών.
Οι «Επικίνδυνες σχέσεις» χαρακτηρίστηκαν ως «έργο εξοργιστικής ανηθικότητας», «βιβλίο άξιο θαυμασμού και κατάρας», ο δε συγγραφέας τους θεωρήθηκε ότι «επειδή σκιαγραφούσε τέρατα, έπρεπε να είναι τέρας ο ίδιος». Στον 20ό αιώνα το βιβλίο απέκτησε μεγάλη κριτική εκτίμηση και δημοτικότητα, αν και η ιδέα του «κινδύνου» και του σκανδάλου παρέμεινε.
Έχουν γυριστεί τρεις κινηματογραφικές ταινίες -του Roger Vadim το 1959, του Stephen Frears και του Milos Forman το 1988-1989, ενώ ο Ανατολικογερμανός συγγραφέας Heiner Muller έγραψε το «Κουαρτέτο», θεατρικό έργο βασισμένο στις «Επικίνδυνες σχέσεις».
ΕΝΑ ΜΙΚΡΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ
«... Έτσι, αντί να δημιουργήσουμε, όπως πασχίζουμε, μία διαπρεπή μηχανορράφο, δημιουργούμε μια εύκολη γυναίκα. Και δεν γνωρίζω ανιαρότερο πράγμα από την ανόητη ευκολία των γυναικών να παραδίδονται δίχως να γνωρίζουν πώς και γιατί, μόνο και μόνο επειδή είναι ανίκανες να αντισταθούν στην πρώτη τυχούσα επίθεση. Οι γυναίκες αυτές είναι αποκλειστικά και μόνο μηχανές ηδονής.
... Όχι, δεν θα χαρεί τις απολαύσεις της αμαρτίας και τις τιμές της αρετής. Δεν μου αρκεί να την κατέχω· επιθυμώ να μου παραδοθεί με τη θέλησή της. Δεν με ενδιαφέρει να την πλησιάσω αλλά να επιτύχω την ομολογία του έρωτά της.
... Θα διαπιστώσετε ότι δεν απομακρύνθηκα ούτε κατά κεραίαν από τις αρχές της ερωτικής τέχνης, από τις αρχές της πολεμικής τέχνης δηλαδή.
... Θα έχετε δίκιο να με κοροϊδέψετε. Κοροϊδέψτε με λοιπόν κι ας μιλήσουμε για άλλα πράγματα. Για άλλα πράγματα, Για τα ίδια δηλαδή, το ίδιο πράγμα, τις γυναίκες. Τις γυναίκες προς κατάκτησιν ή τις γυναίκες προς απώλεια ή και τα δύο μαζί.
... Συντάσσω μία κατήχηση της ερωτικής κραιπάλης προς χρήσιν της μαθήτριάς μου. Αυτό το κορίτσι είναι πραγματικά σαγηνευτικό! Αυτή η αντίθεση ανάμεσα στην αφελή της γλυκύτητα και την ωμότητα της γλώσσας εντυπωσιάζει».
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΒΙΒΛΙΟΥ
Επικίνδυνες σχέσεις
Choderlos de Laclos
μετάφραση: Ανδρέας Στάικος
Άγρα, 2009
592 σελ.
